บทที่  5

องค์การและการจัดองค์การ

 องค์การตามแนวคิด หมายถึง ส่วนประกอบที่เกิดจากระบบย่อยหลายระบบที่มีปฏิสัมพันธ์กันภายใต้สิ่งแวดล้อมหรือระบบใหญ่ เราสามารถจำแนกองค์การที่อยู่รอบตัวเราออกเป็น  3  ลักษณะใหญ่ๆ คือ

1.องค์การทางสังคม

2.องค์การทางราชการ

3.องค์การเอกชน

แนวคิดในการจัดองค์การ

1.  แนวคิดในการจัดองค์การมาจากพื้นฐานการดำเนินงานขององค์การที่ภารกิจมาก

2.  แนวคิดในการจัดองค์การยังต้องคำนึงถึง  “ผู้ปฏิบัติงาน”

3.  แนวในการจัดการองค์การ  จะต้องกล่าวผู้บริหารควบคู่กันไป

ความสำคัญของการจัดองค์การเป็นที่รวมของคนและเป็นที่รวมของงานต่างๆ  เพื่อให้พนักงานขอองค์การ  ปฏิบัติงานได้อย่างเต็มที่และเต็มความสามารถ

องค์ประกอบในการจัดองค์การ

                1.  หน้าที่การงานเป็นภารกิจ

                2.  การแบ่งงานกันทำ

                3.  การรวมและการกระจายอำนาจในการจัดการองค์การ

ทฤษฎีองค์การ  ความรู้ที่ได้จากทฤษฎีขององค์การอันด้มาจากสังคมวิทยา  รัฐศาสตร์  และบางส่วนของจิตวิทยาสังคมกับเศรษฐศาสตร์                 

ระบบราชการและองค์การทางการศึกษา ให้ความหมายไว้ว่าระบบราชการ  หมายถึง  ระบบการบริหารที่มีลักษณรวมอำนาจไว้ที่ศูนย์กลางอย่างมาก  มีความอิสระในการปฎิบัติงานและเป็นกึ่งทหาร

บทที่ 4

กระบวนการทางการบริหารการศึกษา

การบริหารการศึกษา เป็นหน้าที่อย่างหนึ่งของรัฐบาลในการบริหารประเทศ การบริหารการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของรัฐประศาสนศาสตร์  ปรัชญาที่ผู้บริหารการศึกษาควรสนใจและนำไปเป็นหลักในการจัดการศึกษาในโรงเรียนมี 2 เรื่อง คือ

1.การจัดระบบสังคม

2.เป้าหมายและวัตถุประสงค์ของการศึกษา

4.1 ความคิดรวบยอดในการบริหารการศึกษา

1.ผู้บริหารทำอย่างไรก็ได้ ระดมเทคนิคต่างๆที่มีอยู่ ให้ครู ทำการอบรมสั่งสอนด้วยความเอาใจใส่ต่อเด็ก

2.ผู้บริหารทำอย่างไรก็ได้ ขอให้การปกครองบังคับบุคลากรในโรงเรียนได้อยู่ในระเบียบวินัย

4.2 กระบวนการบริหารการศึกษา

จากปรัชญาการศึกษา ความคิดรวบยอด และการจัดระบบการศึกษา ประมวลความคิดในเรื่องกระบวนการบริหารการศึกษาได้ว่า  ในการบริหารการศึกษานั้น นอกจากหลักการบริหารแล้ว กระบวนการบริหารเป็นปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่ง เพราะการจัดการธุรกิจการศึกษามีปัจจัยต่างๆจำนวนมากที่มาเกี่ยวข้อง เช่น บุคลากร เป็นต้น

4.3 การวางแผน

1.ความหมายของการวางแผน

การวางแผน คือ การเตรียมการ หรือคาดการณ์ไว้ล่วงหน้า ทำให้ผู้บริหารมีความพร้อมในการปฏิบัติงาน

2.ความสำคัญของแผนงาน

                -ช่วยให้การบริหารเป็นไปอย่างสอดคล้องกัน

                -การกระทำตามแผน ประหยัดทั้งคน เงิน และเวลา

                -แผนงานที่ดีจะทำให้งานดำเนินเร็วอย่างมีประสิทธิภาพ

3.ประโยชน์ของการวางแผน

                -เกิดกิจกรรมที่เป็นระเบียบ

                -การพัฒนาทางเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว

                -มีความสำคัญก่อนมีการลงทุน

4.คุณลักษณะของแผนที่ดี

                -กำหนดเป้าหมายขององค์กร

                -แผนจะต้องอยู่ในรูปของปริมาณ

                -กิจกรรมทั้งหมดต้องมีการวางแผนล่วงหน้า

5.ข้อกำหนดของการวางแผน

ถ้าหากการวางแผนไม่ได้ดำเนินด้วยความถูกต้อง มันอาจจะมีผลเสีย มีข้อจำกัดบางอย่างในการวางแผน นอกเหนือจากจุดยืนของแผนแล้ว จุดที่ควรระวัง คือ การวางแผนที่แน่นอนในอนาคต

6.ประเภทของแผน

จำแนกโดย การใช้  เวลา  ระดับองค์การ  และลักษณะเฉพาะ

7.ปัจจัยในการวางแผน

                -เหตุผลความจำเป็น

                -ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง

                -ปัจจัยในการบริหาร

                -ระยะเวลา

                -อำนาจหน้าที่

                -การจัดทำแผนเป็นลายลักษณ์อักษร

8.ขั้นตอนในการวางแผน

                -มีความจำเป็นและมีนโยบายที่แน่นอน

                -สามารถกำหนดวัตถุประสงค์ที่สอดคล้องกับนโยบาย

                -เสนอความเห็นชอบจากผู้มีอำนาจ

9.กระบวนการวางแผน

                -การเตรียมการ

                -การสร้างแผน

                -การปฏิบัติตามแผน

                -การประเมินผลแผน

4.4  ทรัพยากรบริหารการศึกษา

ปัจจุบันเอาระบบการบริหารการศึกษามาเปรียบเทียบกับการบริหารอย่างอื่นที่ใช้ 4’P ก็จะพบว่ามีด้านใดบ้าง

1.ความมุ่งหมาย

2.บุคคล

3.กระบวนการ

4.ผลิตผล

บทที่  3

งานบริหารการศึกษา

การบริหารการศึกษานั้น ไม่ได้แตกต่างจากการบริหารทั่วๆไป แต่สามารถนำหลักการของการบริหารทั่วไปมาใช้กับการบริหารการศึกษาได้

3.1 งานของผู้บริหารการศึกษา  จัดเป็นงานใหญ่ๆ 3 ประเภท

                1.งานที่คนนอกมองว่าเป้นงานที่ผู้บริหารกำลังทำอยู่

                2.งานที่คนนอกคิดว่าผู้บริหารควรทำ

                3.งานที่ผู้บริหารการศึกษาเองคิดว่าเป็นความรับผิดชอบที่ตนต้องทำ  จะมีใครกำหนดหรือไม่ก็ตาม

3.2 ภารกิจของการบริหารการศึกษา

ผู้บริหารโดยเฉพาะผู้บริหารการศึกษา “จะต้องทำ หรือควรทำ” มีผลวิจัยแตกต่างกันพอสรุปได้ดังนี้

                1.จำแนกตามลักษณะและขอบข่ายงานบริหารการศึกษา ผู้บริหารโรงเรียนต้องทำมี 5 ประเภท คือ

                -การทำงานประสานกับประชาชน

                -การบริหารงานธุรการต่างๆ

                -การบริหารและพัฒนาอาคารสถานที่

                -การบริหารงานด้านวิชาการ

                -การให้บริการแก่ผู้ที่เกี่ยวข้องกับวงการศึกษาโดยทั่วๆไป

                2.จำแนกตามบทบาทและพฤติกรรมการบริหาร พฤติกรรมที่พึงประสงค์มี 9 ประการ คือ

                -กำหนดเป้าหมาย

                -กำหนดนโยบาย

                -กำหนดบทบาท

                -ประสานงาน

                -ประเมินประสิทธิภาพ

                -ทำงานกับผู้นำชุมชน เพื่อการปรับปรุงส่งเสริมการศึกษา

                -ใช้ทรัพยากรทางการศึกษาของชุมชนให้เกิดประโยชน์สูงสุด

                -การติดต่อสื่อสาร

                -การให้ประชาชนมีส่วนร่วม

                ***องค์ประกอบทางส่วนบุคคล***

                -เจตคติ ค่านิยม ความเชื่อ อุปนิสัย การรับรู้

                -ความสามารถ

                -ลักษณะทางสังคมจิตวิทยา

                3.จำแนกตามเกณฑ์สมรรถภาพของผู้บริหาร ดูที่ภารกิจสำคัญๆ แบ่งเป็น 8 ประเภท คือ

                -การพัฒนาหลักสูตรและการสอน

                -กิจการนักเรียน

                -ความสัมพันธ์ระหว่างโรงเรียนกับชุมชน

                -การบริหารบุคคลในโรงเรียน

                -การบริหารอาคารสถานที่

                -ยานพาหนะ

                -การจัดระบบงาน

                -งานธุรการและการเงินโรงเรียน

3.3 ทักษะที่จำเป็นสำหรับผู้บริหาร

Robert L. Katz   เรียกความรู้ความสามารถในการปฏิบัติงานของผู้บริหารว่า 3 ทักษะ คือ

                1.ทักษะในคตินิยม

                2.ทักษะในทางมนุษสัมพันธ์

                3.ทักษะทางเทคนิค

3.4 การบริหารงานอย่างมีประสิทธิภาพของนักบริหาร

คือ งานที่ทำแล้วสำเร็จตามวัตถุประสงค์เป็นที่พอใจของผู้ปฏิบัติงานและเกิดความเรียบร้อย ซึ่งจะต้องมีองค์ประกอบดังนี้

                1.ผู้บริหารต้องรู้จักการวางนโยบาย

                2.ผู้บริหารต้งรู้จักแบ่งงาน

                3.ผู้บริหารจะต้องวางแผนงานเป็น

                4.รู้จักการจัดองค์การ

                5.ด้านบุคลากร

                6.ผู้บริหารต้องใช้ทักษะของผู้บริหารที่สำคัญคือ การวินิจฉัยสั่งการ

                7.การประสานงานกับความจำ

                8.ผู้บริหารต้องรู้จักหาเงินมาเพื่อการบริหาร

                9.ผู้บริหารต้องรู้จักการประเมินผลงานอยู่เสมอ

3.5 ทักษะที่ใช้เพื่อการบริหารงานอย่างมีประสิทธิภาพ

เมื่อการบริหารเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ นักบริหารมีความจำเป็นจะต้องพิจารณาข้อต่อไปนี้

                1.ต้องรู้จักประเมินผลวัตถุประสงค์อยู่เสมอ

                2.ประเมินความต้องการ

                3.การรู้จักผูกน้ำใจคน

                4.รวบรวมเอาความเก่ง ความฉลาดจากคนส่วนใหญ่

                5.จัดคนให้ถูกกับงาน

                6.ศิลปะในการมีคนน้อย

                7.ผู้บริหารต้องรู้จักการยกย่อง

                8.ความเฉียบขาด มั่นคงของผู้บริหาร เป็นหนทางให้สามารถปกครองลูกน้อง กำกับดูแลงานได้

บทที่ 2

วิวัฒนาการของการบริหารยุคต่างๆและการประยุกต์ในการบริการศึกษา

2.1 วิวัฒนาการด้านรัฐกิจ

การบริหารรัฐกิจ  เป็นการศึกษาเกี่ยวกับการปกครอง ซึ่งเกี่ยวพันกับกฎหมายต่างๆของรัฐ  พอจำแนกวิวัฒนาการทางด้านการศึกษาให้เข้าใจได้ดังนี้

ระยะ 1  โครงสร้างการบริหารจะเป็นไปในรูปองค์การรูปนัย

ระยะ 2  การศึกษาเรื่องการบริหาร หันมาเน้นพฤติกรรมองค์การ

ระยะ 3  การศึกษาหันมาผสมผสานแนวคิดในระยะ1 และ ระยะ2

2.2 วิวัฒนาการด้านธุรกิจ

การพัฒนาหลักการบริหารได้รับความสนใจมากยิ่งขึ้น  จนทำให้เกิดความต้องการ วิธีการบริการที่ทันสมัยมากขึ้นด้วย ประกอบกับเทคโนโลยีทางอุตสาหกรรมที่ทันสมัยด้วย  ต้นศตวรรษที่ 19 เกิดวิวัฒนาการทางการจัดการขนาดใหญ่ ที่เรียกว่า การจัดการเชิงวิทยาศาสตร์

2.3 การแบ่งยุคของนักทฤษฎีการบริหาร

                1. ยุคที่ 1 นักทฤษฎีการบริหารสมัยเดิม

                2.  การประยุกต์ใช้หลักการบริหารเชิงวิทยาศาสตร์ในการบริหารการศึกษา

                3.  ยุคที่ 2 ยุค Human Relation Era ทฤษฎีมนุษยสัมพันธ์

                4.  การประยุกต์ใช้หลักมนุษยสัมพันธ์ในการบริหารการศึกษา

                5.  ยุคที่ 3 ยุคการใช้ทฤษฎีทางการบริหาร

                6.  การประยุกต์ใช้พฤติกรรมศาสตร์ในการบริหารการศึกษา

                7.  ทฤษฎีองค์การเชิงระบบ

                8.  การประยุกต์เชิงระบบในการบริหารการศึกษา